FRANCHISING (Franczyza, Franszyza)
Geneza pojęcia
Określenie franchising wywodzi się z języka francuskiego. Pierwotnie pod tym wyrażeniem rozumiano wolność od różnorakich danin publicznych. Później łączono z tym określeniem z reguły królewski przywilej, mocą którego kolejni monarchowie zezwalali poszczególnym kupcom i rzemieślnikom na wykonywanie oznaczonych czynności handlowych i usługowych za zapłatą odpowiednich sum pieniężnych. W słownictwie anglo - amerykańskim określenie „franchise” przestało być z czasem łączone z udzielaniem przez panujących przywilejów kupieckich i rzemieślniczych, a zaczęto je odnosić do zezwoleń udzielanych przez posiadaczy określonych praw na korzystanie z nich przez inne osoby na zasadach komercyjnych.
Franchising definicja
Obecnie franchising definiuje się jako system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorcami. Najważniejszym elementem tego systemu jest fakt, że franczyzodawca nadaje swoim poszczególnym franczyzobiorcom prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. Indywidualny franczyzobiorca korzysta z nazwy handlowej franczyzodawcy, jego znaku towarowego lub usługowego, know - how, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej oraz innych praw własności indywidualnej lub przemysłowej. Franczyzodawca zobowiązuje się również do służenia stałą pomocą handlową i techniczną. Dzieje się to w ramach i na okres sporządzonej na piśmie umowy franchisingowej oraz w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia finansowe.
Rodzaje franchisingu
Poprzez długotrwały proces dostosowania się franchisingu do różnych warunków rynkowych, wykształciło się jego wiele form różniących się nieznacznie od siebie. Wyróżniając różne typy franchisingu należy skorzystać z różnych kryteriów. Pierwszym z nich jest kryterium charakteru działalności gospodarczej, jaką mogą obejmować stosunki franchisingu. Dzięki temu kryterium możemy wyróżnić:
Franchising przemysłowy - ten typ franchisingu jest efektem zawarcia umowy, w której franczyzodawca zobowiązuje się do udostępnienia franczyzobiorcy własnego know - how, technologii produkcji, tajemnicy zawodowej i swego doświadczenia technicznego. Celem tej umowy jest produkcja określonych wyrobów o identycznej jakości i takich samych cechach zewnętrznych, jakie mają dobra produkowane przez macierzyste przedsiębiorstwo franczyzodawcy. Franczyzobiorca upoważniony jest również do używania firmowego znaku oraz zobowiązany do uiszczania uzgodnionych wcześniej opłat franchisingowych. Umowa franchisingu przemysłowego powinna jasno i wyraźnie określać kwestie dotyczące zaopatrywania się przedsiębiorcy w odpowiednie surowce, przedmioty służące do opakowania wyrobów itp. Podobnie powinien być uregulowany proces zbywania wyrobów przez franczyzobiorcę.
· Franchising handlowy - głównym przedmiotem umowy tego typu franchisingu jest prowadzenie działalności handlowej. Franczyzodawca zobowiązuje się do dostarczenia określonych w umowie towarów, a franczyzobiorca przyjmuje na siebie obowiązek sprzedaży ich w ramach prowadzonej przez swoje przedsiębiorstwo działalności. Ten typ franchisingu jest więc zatem przygotowanym programem zbytu określonych towarów. Franchising handlowy występuje w różnych dziedzinach życia gospodarczego. Najczęściej możemy go spotkać w handlu nieruchomościami, samochodami, odzieżą, obuwiem, artykułami chemicznymi oraz medycznymi. Dystrybutor towarów we własnym zakresie podejmuje czynności związane z marketingiem oraz reklamą, choć w umowie można zawrzeć, że obowiązek taki będzie spoczywał również na franczyzodawcy. Na gruncie polskiej praktyki występują przede wszystkim określenia dealer oraz dystrybutor. Nie oznacza to nic innego jak podmioty sprzedające dostarczone przez franczyzodawcę towary.
· Franchising usługowy - istota tego rodzaju franchisingu jest taka sama jak istota franchisingu handlowego, z tą jedną różnicą, że franchising usługowy związany jest z wykonywaniem konkretnych usług przez franczyzobiorcę. Posługuje się on znakiem firmowym franczyzodawcy. Jest to swego rodzaju rozciągnięcie metody franchisingu produkcyjnego oraz handlowego na sferę usług. Przykładami mogą być hotelarstwo, gastronomia, naprawy pojazdów mechanicznych, wynajem samochodów czy wykonywanie usług turystycznych.
Kolejnym kryterium podziału franchisingu jest sposób powoływania do bytu stosunków franchisingu. Wyróżniamy:
· Franchising bezpośredni - ma miejsce kiedy, podmiot zainteresowany współpracą zawiera odnośne umowy franchisingu z poszczególnymi podmiotami wyrażającymi wolę prowadzenia działalności. W kształtowaniu stosunku pomiędzy tymi podmiotami nie bierze udział żaden pośrednik. Wszystkie kontakty i współpraca ma miejsce tylko i wyłącznie między tymi podmiotami na zasadzie bezpośredniości.;
· Franchising pośredni - z tą formą franchisingu spotykamy się gdy producent zamierzający wprowadzić swoje wyroby na nowy rynek, nie tworzy sam stosownej sieci osób, które będą z nim współpracować, lecz zawiera umowę z jednym podmiotem na zasadzie franchisingu, który będzie prowadził działalność na rynku.
· Franchising indywidualny - ma miejscy gdy następuje zawarcie umowy franchisingu pomiędzy franczyzodawcą a konkretnym jednym podmiotem. Umowa taka zezwala franczyzobiorcy na otwarcie tylko jednego przedsiębiorstwa (np.: hotelu, restauracji, sklepu) i działanie w ściśle określonym obszarze.
· Franchising podporządkowany - charakteryzuje się ścisłym powiązaniem prawym i gospodarczym pomiędzy organizatorem sieci franchisingowej a podmiotem korzystającym z franchisingu.
· Franchising wielokrotny - jest przeciwieństwem franchisingu indywidualnego. Dochodzi do skutku, gdy dawca franchisingu zezwala w umowie, na utworzenie przez franczyzobiorcę kilku jednostek, które będą prowadziły działalność gospodarczą na określonym terenie.
Zalety franchisingu
Do korzyści jakie franchising przynosi fraczyzobiorcy zaliczyć można: · Niewielki wkład kapitałowy - nieduży kapitał wystarcza by rozpocząć działalność. Można skorzystać z doświadczeń (know-how) franczyzodawcy oraz z renomy związanej z jego nazwą i znakami handlowymi. Powoduje to obniżenia ryzyka związanego z podjęciem przez franczyzobiorcę działalności gospodarczej.
· Niewielki wkład kapitałowy - nieduży kapitał wystarcza by rozpocząć działalność. Można skorzystać z doświadczeń (know-how) franczyzodawcy oraz z renomy związanej z jego nazwą i znakami handlowymi. Powoduje to obniżenia ryzyka związanego z podjęciem przez franczyzobiorcę działalności gospodarczej.
· Małe doświadczenie nie stanowi przeszkody przy rozpoczęciu działalności - Nie jest konieczne posiadanie przez franczyzobiorcę doświadczenia w dziedzinie, w której będzie prowadził działalność, ponieważ otrzyma on od franczyzodawcy pełne przygotowanie i stałą pomoc w tym zakresie,
· Korzyści marketingowe - Udziałem franczyzobiorcy stają się korzyści płynące z działań reklamowych i marketingowych prowadzonych przez franczyzodawcę dla całego systemu w skali kraju czy regionu,
· Specjalistyczne szkolenia zmniejszają trudności okresu początkowego,
· Przewidywalność zysków,
· Pozwala korzystać z cudzych sprawdzonych marek i rozwiązań, wystarczy tylko za to zapłacić
Do zalet (korzyści) franchisingu dla fraczyzodawcy zaliczyć można:
· Rozbudowa kanałów dystrybucyjnych, a co za tym idzie wzmocnienie pozycji na danym rynku, bez konieczności dokonywania większych inwestycji,
· Możliwość uzyskania przez fraczyzodawcę dodatkowego źródła dochodów w postaci wynagrodzenia, którego zapłata stanowi jeden z podstawowych obowiązków franczyzobiorcy,
· Może wpływać na pobudzanie wzrostu i efektywności gospodarczej,
· Jako etap internacjonalizacji przedsiębiorstwa wpływa na rozwój powiązań ekonomicznych, społecznych pomiędzy przedsiębiorstwami,
· Powoduje wzrost znaczenia pojedynczej marki w gospodarce ogólnoświatowej,
· Umożliwia prowadzenie działalności pod znakiem firmowym znanym w wielu krajach,
· Brak problemów z zatrudnianiem i zarządzaniem personelem, gdyż to fraczyzobiorcy we własnym zakresie rozwiązują problemy pracownicze,
· Wpływa na ujednolicenie oferty, a co za tym idzie, preferencji nabywców,
Wady franchisingu
Wadami franchisingu dla fraczyzobiorcy są:
· Uciążliwa kontrola ze strony franczyzodawcy. Dotyczy ona głównie jakości świadczonych usług oraz oferowanych towarów,
· Konieczność poniesienia przez franczyzobiorcę opłaty wstępnej a następnie uiszczać opłaty bieżące i dokonywać wpłat na fundusz reklamowy,
· Błędne decyzje franczyzodawcy mogą działać na szkodę franczyzobiorcy,
· W umowie może pojawić się klauzula ograniczająca prowadzenie działalności na ściśle określonym terytorium,
· Franczyzobiorca posiada pewne ograniczenia dotyczące sprzedaży przedsiębiorstwa. Z reguły fraczyzodawca rezerwuje sobie prawo do wyrażenia zgody na taką transakcję.
Wadami franchisingu dla franczyzodawcy są:
· Organizacja, zarządzanie, kontrola, animacja sieci franchisingu jest dosyć skomplikowana jeśli chodzi o odległe rynki,
· Selekcja franczyzoobiorców jest trudna,
· Franczyzodawca ryzykuje konkurencje ze strony starego (w świetle kontraktu) franczyzobiorcy oraz utratę rynków, jeśli słabo kontroluje biorcę franchisingu,
· W przypadku opłat uiszczanych przez franczyzobiorce, uzależnionych od poziomu sprzedaży, można się spodziewać, że będzie on starał się zaniżyć wartość zysku, obrotów itp.,
· Konieczność kontroli i stałego egzekwowania od franczyzobiorcy odpowiedniej jakości działań, które wpływają na wizerunek całego systemu franczyzowego.
Przy pisaniu tego artykułu wykorzystano następujące teksty źródłowe:
[1] Stecki Leopold, Franchising, Toruń 1994, s. 15
[2] K. Wach, „Działalność gospodarcza w Unii Europejskiej. Wybrane zagadnienia”, Poli- Druk, Kraków 2005, s.50.
[3] http://wsap.edu.pl/biurokarier/przedsiebiorczoscnatopie.htm
[4] http://www.exporter.pl/zarzadzanie/1eksport_koop.html
Adam Wójcik
Napisz do autora
Dodano: 26.10.2008r.; 23:20
Tekst zawarty na stronie jest własnością jego autora i chroniony jest prawem autorskim Kopiowanie oraz rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione.
